© Sergey Nivens – Fotolia.com

Narzekając na to, że staliśmy się ofiarą w zawiłościach praw autorskich nie zapominajmy też o tym, że już starożytne i feudalne prawo w dużej mierze dotyczyło oszustw w obrocie towarowym. Przykładem mogą być nadużycia w systemie miar i wag – odważniki o masie mniejszej od podanego na nich nominału, czy taśmy mierniczych, na których jednostka długości była krótsza od wzorca. To co się dziś zmieniło działa tak naprawdę na naszą korzyść.  Nie musimy zdawać się już na arbitralne wyroki osób stojących wyżej w hierarchii społecznej czy na siły wyższe. Możemy poszukać „sprawiedliwości” m.in. w Internecie. Oczywiście, może to być równie kontrowersyjne, jeśli przyjrzymy się uważnie wypowiedziom niektórych specjalistów na różnych forach internetowych. Dlatego korzystając z dobrodziejstw tradycyjnych mediów takich jak prasa, chcielibyśmy przybliżyć Wam kilka przypadków niekorzystnych klauzul, na które możecie trafić w umowach dotyczących praw autorskich.

Pola eksploatacji

Pole eksploatacji jest pojęciem bardzo charakterystycznym dla prawa autorskiego i oznacza ono, sposób korzystania z utworu wyodrębniony pod względem technicznym i ekonomicznym. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera przykładowe wyliczenie pól eksploatacji. Według tych zapisów do odrębnych pól eksploatacji zalicza się między innymi wytwarzanie utworów techniką cyfrową, drukarską, reprograficzną, ich najem oraz eksploatację w sieciach informatycznych. Odgrywają one jedną z kluczowych ról w zakresie obrotu prawami autorskimi. Jest to związane z zasadą wyrażoną w art. 41 ust. 2 Ustawy o prawie autorskim, zgodnie z którą umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa licencyjna, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Tym samym strony takiej umowy zobowiązane są do wskazania pól eksploatacji, co do których dokonują przeniesienia praw autorskich lub zezwolenia na  korzystanie z nich.

Weźmy zatem pod lupę zapis w umowie brzmiący: „Zamawiający nabywa autorskie prawa majątkowe do Dzieła na wszystkich znanych w chwili podpisywania Umowy polach eksploatacji”. Pomijając już fakt, iż umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu obejmuje tylko pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na prostą zależność. Jeżeli podpisujemy umowę, przykładowo z redaktorem o wykorzystanie naszego zdjęcia w wydaniu papierowym jakiegoś magazynu, to po co przenosić na niego swoje prawa na pola eksploatacji takie jak utrwalanie i zwielokrotnianie utworu w formie zapisu magnetycznego albo jego reemitowanie? Pamiętajmy, iż w niewymienionym w umowie zakresie prawa autorskie pozostają przy twórcy.

Niestety, zarówno amatorzy fotografii, jak i zawodowcy, mają tendencję do  przenoszenia całości autorskich praw majątkowych na wszystkich możliwych polach eksploatacji. Pamiętajmy, że w sytuacji kiedy nasz zleceniodawca zdecyduje się na inne formy wykorzystania utworu niż pola eksploatacji wskazane w umowie, będziemy mogli w każdej chwili zawrzeć z nim aneks do umowy (a przy okazji będzie to idealna okazja, aby zażądać dodatkowego wynagrodzenia). Poza tym, jeżeli strony umawiają się na wynagrodzenie od „sprzedanych egzemplarzy magazynu X”, to należy wówczas pamiętać, że  niejako za wszelkie pola eksploatacji, które nie obejmują takich egzemplarzy (i wykorzystanie w tym zakresie naszego zdjęcia), druga strona nie będzie musiała autorowi płacić.