Dzięki takim fotografiom niejako oglądamy z bliska owe całe mikroekosystemy, a nie jedynie wyrwane z nich pojedyncze okazy. Oczywiście do tego rodzaju ujęć nie możemy używać całych, grubych pędów roślin, lecz wybierać części stosunkowo cienkie, np. bardzo cienkie, młode listki, cienkie fragmenty pędów rogatka czy wywłócznika, widoczne gołym okiem skupiska glonów nitkowatych, różne glony przyczepione do kamieni, itp. Można też pod powierzchnią wody, w naczyniu z przechowywanymi roślinami, pokusić się o ścięcie cienkiego, podłużnego fragmentu z powierzchni łodygi, wraz z widocznym na jego powierzchni delikatnym „kożuszkiem” (osadem). Ów „kożuszek” to najczęściej  cały zespół różnych mikroorganizmów na stałe związanych z podłożem – wielu okrzemek, pierwotniaków i innych. Fotografowanie takich całych mikroekosystemów jest dość trudne ze względu na stosunkowo dużą grubość preparatu. Dostateczna ilość wody między szkiełkami pozwala mikroorganizmom ustawić się pod różnymi kątami względem powierzchni szkiełka nakrywkowego. Znikoma głębia ostrości obiektywów mikroskopowych uniemożliwia natomiast ostre odwzorowanie motywów, lub ich fragmentów, leżących w różnych płaszczyznach ostrości. Głębia ostrości różnych obiektywów mikroskopowych zależy od ich apertury*. Ponieważ apertura jest drugim, po powiększeniu, najważniejszym parametrem każdego obiektywu mikroskopowego, jej wartość uwidoczniona jest na nim tuż po liczbie określającej powiększenie.

Plan achromatyczne obiektywy firmy Nikon o tradycyjnym zestawie powiększeń występującym w większości mikroskopów. Obiektyw o powiększeniu 20 X sprzedawany jest najczęściej oddzielnie, jako opcja dodatkowa. Za wielkościami powiększeń widnieją apertury poszczególnych obiektywów. Obiektywy plan apochromatyczne odznaczają się dużo wyższymi aperturami – odpowiednio: 4 X / 0,13 10 X / 0,40 40 X / 0,95 100 X / 1,40

Np. oznaczenie na obiektywie – 10 X / 0,25 informuje nas, że obiektyw powiększa 10 razy, a jego apertura wynosi 0,25. Obiektywy o małych powiększeniach, np 4 X, 10 X, mają też małe apertury, odznaczają się względnie dużą głębią ostrości, natomiast obiektywy o powiększeniach średnich i dużych, np. 40 X czy 100 X i wysokich aperturach (odpowiednio 0,95 i 1,40), cechuje wyjątkowo mała głębia ostrości. Z tego też powodu, w grubszych preparatach, jest bardzo trudno w jednym ujęciu sfotografować cały obiekt ostro. Na szczęcie jest na to rada. Otóż istnieją specjalne programy umożliwiające składanie stosu zdjęć w jeden obraz wynikowy, umożliwiając w ten sposób rozszerzenie zakresu głębi ostrości. Ale o tym opowiemy już w następnym numerze Foto-Kuriera.

* Apertura obiektywu – ważna wielkość charakteryzująca obiektyw mikroskopowy, decydująca o jego zdolności rozdzielczej. Im wyższa apertura, tym większa zdolność rozdzielcza. Aperturę określa wzór: A=n•sinα, gdzie n – współczynnik załamania ośrodka wypełniającego przestrzeń pomiędzy preparatem a obiektywem, α - kąt zawarty pomiędzy osią optyczną obiektywu w punkcie jej styku z preparatem a najbardziej skrajnym promieniem wychodzącym z tego punktu i wchodzącym jeszcze do obiektywu. 

Marek Miś

Fotografuje od wielu lat. Od początku fascynowało go przede wszystkim utrwalanie świata rzeczy małych. Swoje pierwsze zdjęcia z użyciem mikroskopu wykonał już w 1980 r. aparatem Smiena 8M. Sukcesywne doskonalenie warsztatu zaowocowało mikrofotografiami, które doceniono również na arenie międzynarodowej. Od 2009 r. jego prace są regularnie wyróżniane w konkursach Nikon Small World oraz Olympus BioScapes. Do mikrofotografii używa starego mikroskopu Lumipan oraz aparatu Pentax K10 D. Jest autorem wystaw oraz publikacji krajowych i zagranicznych. Więcej: www.mismicrophoto.com

Tekst i zdjęcia: Marek Miś

Artykuł ukazał się w Foto-Kurierze 10/2013
Całe wydanie można przejrzeć tutaj