Celem kodeksu Związku Polskich Fotografów Przyrody jest propagowanie zasad etycznych, które powinny towarzyszyć fotografowaniu przyrody. Kodeks powstał na podstawie wieloletnich doświadczeń jego członków oraz dokumentów innych europejskich stowarzyszeń i obowiązuje wszystkich członków oraz zarejestrowanych kandydatów stowarzyszenia na terenie Polski i poza jej granicami. Wskazówki i apele zawarte w Kodeksie skierowane są także do wszystkich miłośników fotografii przyrodniczej, w tym także wydawców, redaktorów, fotoedytorów, organizatorów konkursów fotograficznych – do wszystkich tych, dla których ważne są dobro świata natury i wiarygodność przekazu fotografii przyrodniczej.

1. Przesłanie

Podczas fotografowania dzikiej przyrody powinniśmy pamiętać, że życie, rozwój i funkcjonowanie, czyli najszerzej pojęte dobro uwiecznianego obiektu i jego środowiska są znacznie ważniejsze od wykonania zdjęcia. Stosowanie tej podstawowej zasady obliguje fotografów przyrody, w tym każdego członka ZPFP, do zdobywania i ciągłego poszerzania wiedzy przyrodniczej i ekologicznej. Dobra znajomość gatunków, a także ich zachowań i ekologii, ułatwia właściwe stosowanie podstawowych zasad fotografii przyrodniczej.

2. Zasady etyczne IFWP

ZPFP stosuje i propaguje zasady etyczne Międzynarodowej Federacji Fotografii Przyrodniczej IFWP, które w momencie uchwalania Kodeksu brzmiały następująco:

• Fotografia przyrodnicza polega na uwiecznianiu obrazów natury, w tym dzikich zwierząt żyjących na swobodzie, w ich naturalnym środowisku.
  
  
• Podstawowym dobrem fotografii przyrodniczej jest płynący ze zdjęć przekaz służący informacji i edukacji przyrodniczej.
  
  
• Fotograf przyrody jest zobowiązany do poszukiwań estetycznych, których celem jest podkreślanie piękna natury.
  
  
• Fotografia przyrodnicza powinna jednak potępiać egoistyczne poszukiwania fotograficznych sensacji.
  
  
• W terenie, na pierwszym miejscu muszą być stawiane: bezpieczeństwo zwierząt i niezakłócanie ich życia, zwłaszcza w okresie rozrodczym.
  
  
• Fotografia przyrodnicza jest działalnością, do której trzeba się wcześniej przygotować i która wymaga cierpliwości oraz znajomości tematu.

3. Fotografowanie a przepisy prawne

Należy przestrzegać aktualnego prawa odnośnie fotografii przyrodniczej i ochrony przyrody, a także respektować wymagania dotyczące uzyskiwania właściwych zezwoleń na fotografowanie na obszarach chronionych lub robienie zdjęć chronionych gatunków zwierząt. Planując fotografowanie w innych krajach, należy poznać obowiązujące w nich prawo, lokalne ograniczenia i obowiązki. Wysoki standard zachowań wypada stosować wszędzie, także tam, gdzie brak jest lokalnych przepisów regulujących zasady fotografowania lub zdają się one zbyt łagodne, w myśl zasady: „po pierwsze – nie szkodzić przyrodzie".

4. Szacunek dla miejsca

Wykonanie niektórych fotografii wymaga wprowadzenia drobnych zmian w otoczeniu, np. usunięcia elementów zakłócających kompozycję obrazu. Zawsze w takich sytuacjach trzeba wykazywać się szacunkiem dla miejsca i żyjących w nim organizmów. Im mniejsza jest wiedza i doświadczenie fotografującego, tym mniejsze powinny być ingerencje tego typu. Należy je ograniczać do minimum, w celu uniknięcia narażania obiektów zdjęć na szkodę ze strony drapieżników, ludzi lub zjawisk atmosferycznych.

Rośliny i gałęzie powinny być na przykład raczej związywane niż ścinane, zaś miejsce po sesji przywracane do pierwotnego stanu. Fotograf nie powinien zostawiać wyraźnych śladów swej obecności.

Stanowisk gatunków wrażliwych na płoszenie, wydeptywanie czy inne skutki obecności ludzkiej nie należy rozmyślnie odwiedzać, o ile nie wynika to z konieczności wykonania czynności ochronnych.

Znajomość i poszanowanie prawa oraz szczególna ostrożność cechować winny fotografa na obszarach chronionych, takich jak parki narodowe czy rezerwaty.

Fotografowanie w strefach ochrony stanowisk zagrożonych gatunków roślin, grzybów lub zwierząt może się odbywać wyłącznie po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia. W przypadku odkrycia nowego, nieobjętego ochroną strefową stanowiska gatunku, który podlega tej formie ochrony prawnej, należy niezwłocznie powiadomić o tym właściwego wojewódzkiego konserwatora ochrony przyrody.

5. Fotografowanie roślin i grzybów

Uwagi z punktu „Szacunek dla miejsca" w szczególnym stopniu dotyczą fotografowania roślin i grzybów w warunkach naturalnych.
Żaden przedstawiciel rzadkiego gatunku nie powinien być wykopywany ani zrywany dla fotografii studyjnej lub wzbogacenia tła przy fotografowaniu innego gatunku. Dotyczy to także wykorzystywania jego fragmentu w podobnym celu.

Niedopuszczalne jest przekształcanie (wydeptywanie, usuwanie, ścinanie, wygniatanie itp.) otoczenia obiektów objętych ochroną gatunkową dla uzyskania lepszego zdjęcia. Przy wykonywaniu zdjęć przedstawicieli gatunków chronionych fotograf powinien dołożyć wszelkich starań, aby sąsiednie, mniej fotogeniczne osobniki tego gatunku nie ucierpiały w wyniku jego działań.

6. Fotografowanie zwierząt

Fotograf powinien jak najlepiej znać biologię fotografowanego obiektu: im gatunek bardziej wrażliwy lub zagrożony, tym większa powinna być wiedza o nim oraz ostrożność w postępowaniu. Doświadczenie, wiedza i rozwaga mogą zapobiec wyrządzeniu przypadkowych szkód, na przykład spowodowanych zbyt dużymi zmianami w otoczeniu lub źle dobranym terminem fotografowania.

a. odpowiedni sprzęt fotograficzny
Stosowanie odpowiedniego sprzętu jest szczególnie istotne w przypadku fotografowania dzikich zwierząt. Im ciszej działa migawka lub im dłuższa jest ogniskowa obiektywu, tym mniejsze ryzyko zaniepokojenia zwierzęcia. Jeśli nie dysponuje się odpowiednim sprzętem, w pewnych sytuacjach należy wykazać się odpowiedzialnością i dla dobra zwierząt raczej rezygnować z fotografowania, niż stwarzać ryzyko spowodowania szkód.

b. używanie urządzeń odtwarzających głosy
Odtwarzanie głosów zwierząt do stymulowania zachowań terytorialnych wymaga ostrożności w okresie godowym i nie powinno mieć miejsca blisko gniazda. Należy unikać stosowania tej metody na zajętych terytoriach godowych, o ile nie wiąże się to z prowadzeniem badań, na które otrzymało się właściwe zezwolenia.

c. pożywienie i karmniki
Odpowiednie dokarmianie lub stosowanie pojników może stanowić skuteczny sposób na przywabienie zwierząt. Trzeba jednak pamiętać, że w większości przypadków sztuczne dokarmianie zwierząt przynosi im więcej szkody niż pożytku. Dlatego metody te dla celów fotografii przyrodniczej należy stosować z dużym umiarem. Jeśli się na nie zdecydujemy, musimy dokładnie zapoznać się z zasadami bezpiecznego dokarmiania danej grupy zwierząt i następnie rygorystycznie ich przestrzegać.

Należy dbać, aby fotografowanie nie zakłócało żerowania zwierząt ani transportu pokarmu do gniazda. Dotyczy to zwłaszcza gatunków wkładających w zdobywanie pokarmu dużo trudu (np. drapieżników), a także okresów wychowu młodych.


Niedopuszczalne jest stosowanie żywych przynęt (np. myszy) do zwabiania dzikich zwierząt. Fotografia przyrodnicza nie może zostać okupiona życiem innych zwierząt.